Όταν ο Brian Chesky και Joe Gebbia, λόγω αδυναμίας να πληρώσουν το νοίκι, μετέτρεπαν το διαμέρισμα τους στο Σαν Φρανσίσκο στο πρώτο κατάλυμα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης, απείχαν μόνο λίγα χρόνια από το να γίνουν οι δισεκατομμυριούχοι ιδιοκτήτες της παγκόσμιας πλέον πλατφόρμας, Airbnb. H ιδέα ήταν απλή: αξιοποιώντας την αυξημένη ζήτηση που εμφανιζόταν εκείνη την περίοδο στη πόλη, λόγω διεξαγωγής ενός συνεδρίου, εξόπλισαν τους κενούς χώρους του διαμερίσματος με φουσκωτά στρώματα και μέσω ενός ιστιότοπου που δημιούργησαν ονόματι «airbedandbreakfast.com» βρήκαν τους πρώτους φιλοξενούμενους τους. Η συνέχεια της ιστορίας είναι μάλλον γνωστή, με την πλατφόρμα να φιλοξενεί περίπου 5 εκατομμύρια καταχωρήσεις χώρων προς ενοικίαση, καθώς και περισσότερους των 150 εκατομμυρίων εγγεγραμμένους χρήστες, οι οποίοι τις αξιοποιούν. Είναι όμως μια χρυσή ιστορία χωρίς δεύτερες αναγνώσεις;
Πολλοί υποστηρίζουν πως η βραχυπρόθεσμη ενοικίαση χώρων μέσω airbnb είναι ένας έξυπνος τρόπος αξιοποίησης παλαιών ή άδειων κατοικιών, αναζωογόνησης της μικρής αγοράς σε γειτονιές αστικών κέντρων, ενίσχυσης του σχετιζόμενου με την κατασκευή κατοικιών κλάδου που έχει πληγεί από την κρίση, και φυσικά ένας τρόπος αύξησης των εσόδων ενός νοικοκυριού. Όμως, στη μεγάλη εικόνα θα πρέπει κανείς να καταγράψει και μια σειρά παράπλευρων αρνητικών συνεπειών. Μια τέτοια είναι, κατά πρώτον, η φθορά μιας περιοχής μέσω της ερημοποίησής της κατά τις μη τουριστικές περιόδους, καθώς και η υποβάθμιση της μέσω της μετατροπής της σε «τουριστικό γκέτο» κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Κατά δεύτερον, η αγορά -και κατ’ επέκταση η συγκέντρωση- κτηρίων σε χέρια κερδοσκοπικών ομίλων ή λίγων εύπορων ιδιωτών με σκοπό την βραχυπρόθεσμη μίσθωση τους, αυξάνει κατακόρυφα της τιμές ενοικίασης σε συγκεκριμένες περιοχές της Αθήνας, όπως στο Κουκάκι στο Κέντρο της Αθήνας, στα Χανιά, στα νησιά των Κυκλάδων και αλλού, καθιστώντας δυσεύρετα (ή πολύ ακριβά) τα σπίτια προς ενοικίαση σε φοιτητές και άλλους ιδιώτες. Κατά τρίτον, η κατακόρυφη αύξηση της προσφοράς για βραχυπρόθεσμη ενοικίαση τύπου airbnb, δείχνει να περιορίζει την ζήτηση σε ξενοδοχεία της χώρας (για την ακρίβεια η ζήτηση για ξενοδοχεία στην Αθήνα δε φαίνεται να αυξάνεται με τρόπο αντίστοιχο της αύξησης των αφίξεων εξωτερικού στο Αεροδρόμιο Αθηνών), εξέλιξη που οδηγεί δυνητικά σε μείωση της απασχόλησης στον κλάδο.
Μπορούν όμως να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω παρενέργειες; Υπάρχουν καλές πρακτικές στην υπόλοιπη Ευρώπη στις οποίες η Ελλάδα θα μπορούσε να προστρέξει; Περπατώντας πρόσφατα στο ιστορικό κέντρο του Άμστερνταμ, αντίκρισα μια πολιτική αφίσα που αποτύπωνε έναν αποκρουστικό κλόουν να βγαίνει από την πρίζα, ενώ η τοποθετημένη στο κάτω μέρος, λεζάντα, έγραφε φαρδιά πλατιά «Have fun, Respect the town». Ομάδες πολιτών και δημοτικές παρατάξεις προσπάθησαν, με αφορμή τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, να αναδείξουν το πρόβλημα της «τουριστικής γκετοποίησης» της ολλανδικής πρωτεύουσας, αποδίδοντας ευθύνη εν μέρει και στη συγκέντρωση των Airbnb διαμερισμάτων στο κέντρο της πόλης. H νέο-εκλεγείσα δημοτική αρχή της πόλης προχώρησε σε ρυθμιστικά μέτρα, όπως ο περιορισμός των διαθέσιμων προς βραχυπρόθεσμη ενοικίαση κατοικιών σε μια περιοχή. Νωρίτερα το Βερολίνο είχε ήδη θεσπίσει την απαγόρευση της εξ ολοκλήρου ενοικίασης μιας κατοικίας από ενδιαφερόμενους, περιορίζοντας έτσι την «τουριστική γκετοποίηση» περιοχών με αυξημένη προσφορά και ζήτηση για βραχυπρόθεσμη ενοικίαση. Επίσης, το ρυθμιστικό πλαίσιο του Λονδίνου περιόρισε δραστικά και ανά περιοχή τις ημέρες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, ενώ τέλος η Βαρκελώνη, με ένα μάλλον πιο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο, επέβαλλε στον ιδιοκτήτη να είναι παρών στο χώρο κατά τη διάρκεια της ενοικίασης, συνδυάζοντας το μέτρο με υψηλά πρόστιμα στην Airbnb για ενοικιάσεις που δεν ευθυγραμμίζονται με τη σχετική νομοθεσία.
Οι κρυφοί κίνδυνοι πίσω από μια προφανή αναπτυξιακή επιτυχία μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της διαμόρφωσης ενός ρυθμιστικού πλαισίου, το οποίο θα επιτρέπει την απρόσκοπτη λειτουργία της Airbnb, μιας πλατφόρμας εύχρηστης και φιλικής προς τους ενδιαφερόμενους, αλλά παράλληλα θα προστατεύει τον κρίσιμο για την ελληνική οικονομία της χώρας τομέα του τουρισμού, καθώς και την αρμονία της σύγχρονης αστικής ζωής. Αρκεί πρώτα οι κίνδυνοι αυτοί να συνειδητοποιηθούν.
