Είναι το μεγαλύτερο θαύμα της φύσης. Είναι και ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου: η δημιουργία ενός εμβρύου. Και σήμερα πλέον αυτό το επίτευγμα είναι μια κανονικότητα. Μέσα στα τελευταία 40 χρόνια έχουν γεννηθεί σε όλον τον πλανήτη πάνω από 400.000 παιδιά με διάφορες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι γεννιούνται με τέτοιες μεθόδους πάνω από 3.000 παιδιά ετησίως. Πολλά από αυτά γεννιούνται πλέον με τη χρήση γενετικού υλικού δωρητών, είτε ανδρών, είτε γυναικών, είτε και των δύο ταυτόχρονα. Σπέρμα, ωάρια ή και γονιμοποιημένα ωάρια φυλάσσονται σε φιάλες με υγρό άζωτο με στόχο τη μετέπειτα χρήση τους από τους βιολογικούς ή άλλους γονείς.
Η εξέλιξη της επιστήμης δημιουργεί βέβαια τόσο τεχνικά, όσο και ηθικά ερωτήματα. Πόσο καλά φυλάσσεται το γενετικό υλικό; Πώς και από ποιους μπορεί το υλικό αυτό να χρησιμοποιείται σε κατοπινό χρόνο; Τα τεχνικά ερωτήματα εμφανίστηκαν στην επικαιρότητα με αφορμή ένα ατύχημα σε μονάδα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στο Ohio των ΗΠΑ, στο οποίο καταστράφηκαν 4.000 γονιμοποιημένα ωάρια ως αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας των φιαλών με το υγρό άζωτο. Η έρευνα των ΜΜΕ που ακολούθησε το συμβάν απέδειξε ότι παρόμοια ατυχήματα έχουν λάβει χώρα και σε άλλες κλινικές, παρότι το φαινόμενο δεν είναι σε καμία περίπτωση συχνό. Σε κάθε περίπτωση, για τους άνδρες και τις γυναίκες που προσδοκούν τη χρήση του γενετικού υλικού που χάθηκε, ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις φυλασσόμενων γονιμοποιημένων ωαρίων ή βλαστοκυστών (δηλαδή γονιμοποιημένων ωαρίων που όμως έχουν εξελιχθεί ως προς τον αριθμό των κυττάρων τους και συνεπώς έχουν υψηλότατη πιθανότητα να κυοφορηθούν), η αίσθηση απώλειας είναι δυσβάστακτη.
Και ο αριθμός των ανθρώπων αυτών είναι μεγάλος. Άνδρες και γυναίκες που πρέπει να ακολουθήσουν θεραπείες επιβαρυντικές για τη γονιμότητά τους, όπως είναι για παράδειγμα η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία, γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης, γυναίκες που επιθυμούν να προχωρήσουν πρώτα στην καριέρα τους και να αποκτήσουν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία, αλλά και άνδρες και γυναίκες που έχουν παράγει υπεράριθμα έμβρυα σε κάποιον κύκλο και δεν επιθυμούν να καταστρέψουν κάποια από τα έμβρυα για ηθικούς λόγους. Όλοι οι παραπάνω δικαιούνται απαντήσεις στα τεχνικά ερωτήματα. Και σε αυτά η επιστήμη έχει δώσει και προσπαθεί να βελτιώσει τις απαντήσεις της.
Όμως όλοι οι παραπάνω δικαιούνται, πάνω από όλα, να έχουν την επιλογή χρήσης του γενετικού υλικού –είτε δικού τους, είτε κάποιων άλλων– χωρίς περιορισμούς. Και το δεύτερο είναι δικαίωμα που οφείλει να τους παρέχει η οργανωμένη κοινωνία. Η ελληνική νομοθεσία επί του θέματος είναι από τις πλέον ανοιχτές και προοδευτικές. Η ουσία του δικαιώματος περιορίζεται όμως από δύο σημαντικές εκκρεμότητες που σχετίζονται με τις χρόνιες λειτουργικές αδυναμίες του κράτους: (α) την ανυπαρξία λίστας δοτών σπέρματος και ωαρίων, κάτι που εκθέτει τους ενδιαφερόμενους στην πιθανότητα εμπορίας γενετικού υλικού, αλλά και τα παιδιά που θα γεννηθούν στην πιθανότητα μελλοντικής αιμομιξίας με παιδιά που έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, (β) την ανυπαρξία ηλεκτρονικής διασύνδεσης των μονάδων αναπαραγωγής με την Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, κάτι που καθιστά σχεδόν αδύνατη τη συλλογή στοιχείων για το έργο και την αποτελεσματικότητα της κάθε μονάδας. Μια οργανωμένη κοινωνία παρέχει ένα δικαίωμα όχι τη στιγμή που νομοθετεί, αλλά τη στιγμή που στηρίζει τη δυνατότητα επιλογής στην πράξη.
