Η εκλογική μάχη της 28ης Οκτωβρίου 2018 στο κρατίδιο της Έσσης επιβεβαίωσε τις βασικές τάσεις εκλογικής συμπεριφοράς που παρατηρήθηκαν και στις εκλογές της Βαυαρίας. Σημαντική αποστοίχιση από τα παραδοσιακά κόμματα της κεντροδεξιάς και της σοσιαλδημοκρατίας (CDU και SPD), ενίσχυση υπερσυντηρητικών σχηματισμών (AfD), ανάδειξη εναλλακτικών μετριοπαθών δυνάμεων (Greens) και καθήλωση αριστερών επιλογών (Die Linke) σε ποσοστά χωρίς κυβερνητική δυναμική. Τι δείχνουν οι ομοιότητες με τις Βαυαρικές εκλογές και τι εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν για τις εκλογές σε άλλα κρατίδια της Γερμανίας;
Και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, παρατηρήθηκαν δύο τύποι μετακινήσεων των ψηφοφόρων που νοιώθουν βαθιά απογοήτευση για το «παλιό». Από τη μία, διακρίνονται οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι που αυτό-τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος και πλέον στοιχίζονται με μια εναλλακτική συντηρητική επιλογή (AfD), η οποία σαφώς ενισχύεται από την κεντρική πολιτική πραγματικότητα και την ατζέντα που την πλαισιώνει, με αιχμή της το προσφυγικό ζήτημα. Από την άλλη, διακρίνονται οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι με τις πιο προοδευτικές απόψεις που στοιχίζονται πίσω από το «εναλλακτικό κέντρο», το οποίο μεταξύ άλλων ιεραρχεί πολύ ψηλά ζητήματα που άπτονται της κλιματικής αλλαγής, αλλά και της ανάδειξης και επένδυσης στον τομέα των νέων τεχνολογιών, ενώ παράλληλα προτάσσει την ανάγκη για ανάδειξη νέων προσώπων στην πολιτική ζωή.
Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Έσση και στη Βαυαρία φανερώνουν πλέον και ένα άλλο στοιχείο το οποίο δεν μπορούσε με ασφάλεια να εκτιμηθεί νωρίτερα: την αποσύνδεση των κριτηρίων εκλογικής προτίμησης από ζητήματα που αφορούν στενά τα κρατίδια και την μεγέθυνση τους σε κριτήρια που άπτονται κυρίαρχα της μεγάλης πολιτικής εικόνας στη χώρα. Ενδεικτικό της συγκεκριμένης εκτίμησης είναι ότι το κόμμα των Πρασίνων στις εν λόγω εκλογές, ενώ συμμετείχε στην τοπική κυβέρνηση, σχεδόν διπλασίασε τα ποσοστά του (+9%), ενώ ο εταίρος του στην τοπική κυβέρνηση (CDU) υπέστη μεγάλη καθίζηση, καταγράφοντας τα χειρότερα ποσοστά από το 1962 και έπειτα.
Είναι όμως οι εξελίξεις στις δύο περιοχές ενδεικτικές ευρύτερων τάσεων σε όλη τη Γερμανία; Αν κάποιος συνέκρινε τα αποτελέσματα της εκλογικής μάχης στη Βαυαρία με αυτά της Έσσης γρήγορα θα διαπίστωνε ότι η εκλογική συμπεριφορά των Βαυαρών μεταδίδεται με όρους πολιτικής επιδημίας και σε άλλα Γερμανικά κρατίδια. Αυτό όμως δεν είναι τυχαίο και σίγουρα συνδέεται με τις αντικειμενικές και στατιστικά μετρήσιμες αντιστοιχίες στις συνθήκες διαβίωσης των ψηφοφόρων των συγκεκριμένων περιοχών. Η Έσση είναι από τα πλουσιότερα Γερμανικά κρατίδια, με πρωτεύουσα την Φρανκφούρτη, η οποία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα παγκοσμίως. Παράλληλα, το κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων της είναι από τα υψηλότερα στη χώρα, όπως και οι δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI), ενώ παράλληλα η ανεργία είναι αρκετά χαμηλότερη του μέσου όρου της χώρας. Είναι λοιπόν αναμενόμενο οι δύο περιοχές να εμφανίζουν και ομοιότητες στην πολιτική συμπεριφορά και εν προκειμένω στην πολιτική μεταβολή.
Η πολιτική μεταβολή μοιάζει να είναι αναπόφευκτη εξέλιξη. Θα είναι όμως οι μεταβολές στα υπόλοιπα κρατίδια προς την ίδια κατεύθυνση; Τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας παρουσιάζουν χαμηλότερους μισθούς, αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας, χαμηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI) και παραδοσιακά χαρακτηρίζονται από μια πιο αριστερή εκλογική συμπεριφορά. Στις περιοχές αυτές, θεωρείται πιθανό ότι η αποστοίχιση από τα δύο μεγάλα κόμματα θα είναι εντονότερη από αυτήν στην Έσση και στη Βαυαρία, εξέλιξη που ενδεχομένως θα οδηγήσει σε δύο σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με την περίπτωση των δύο πλούσιων περιοχών της πρώην Δυτικής Γερμανίας:
- (α) Αυξημένη πιθανότητα ανάδειξης της Άκρας Δεξιάς σε πρώτη δύναμη ενός κρατιδίου, για πρώτη φορά μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (ιδιαίτερα στα ανατολικά κρατίδια της Σαξονίας και του Μεκλεμβούργου).
- (β) Αυξημένη πιθανότητα να επωφεληθεί της αποστοίχισης σε αυτές τις περιοχές, η ριζοσπαστική Die Linke και όχι οι μετριοπαθείς Πράσινοι, των οποίων η μετα-υλιστική ατζέντα δε βρίσκει εύφορο έδαφος στην οικονομικά αδύναμη ανατολή.
Η περαιτέρω συμπίεση της κεντροδεξιάς και της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας σε αυτές τις περιοχές ίσως δημιουργήσει ένα σκηνικό έντονης πόλωσης μεταξύ Αριστεράς και Άκρας Δεξιάς, το οποίο ενδεχομένως να επηρεάσει την κεντρική πολιτική σκηνή, πλάι στη συμπίεση των δύο παραδοσιακών κομμάτων και τη διαφαινόμενη πλέον αποσταθεροποίηση της μέχρι σήμερα απόλυτα κυρίαρχης Καγκελαρίου. Το σπιράλ της αποστοίχισης ενδέχεται να πάρει μεγαλύτερες και περισσότερο απρόβλεπτες διαστάσεις στον δρόμο από τη Φρανκφούρτη προς τη Λειψία.
