Ουγγαρία. Οι τουριστικοί οδηγοί της δίνουν τον τίτλο «της καρδιάς της Ευρώπης». Γεωγραφικά τοποθετημένη πράγματι στο κέντρο της ηπείρου, η Ουγγαρία υπήρξε το πρώτο μάλλον πετυχημένο –με τη ματιά των Δυτικών– παράδειγμα εξευρωπαϊσμού, ή αλλιώς πολιτικού εκδυτικισμού, στην Ανατολική Ευρώπη. Υπό αυτή την έννοια, η χώρα έγινε όντως «η καρδιά της (νέας) Ευρώπης». Και όμως τα τελευταία χρόνια, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη συλλέγει διαρκώς τεκμήρια απόκλισης της Ουγγαρίας από τον δρόμο των ευρωπαϊκών αξιών και διακρίνει μια τάση απομόνωσης της χώρας από τους άλλοτε αγαπημένους νέους συγγενείς της. Τι άραγε έχει συμβεί στο ενδιάμεσο;
Ως φορέας αυτής της αλλαγής κατεύθυνσης της Ουγγαρίας προσλαμβάνεται από την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ο επί οκτώ πλέον χρόνια Πρωθυπουργός της χώρας, Viktor Orban. Ο Orban και το υπερσυντηρητικό κόμμα του Fidesz πέτυχαν στις αρχές του μήνα μια σαρωτική νίκη στις βουλευτικές εκλογές –την τρίτη συνεχόμενη από το 2010– η οποία άγγιξε την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων και ξεπέρασε τα δύο τρίτα των εδρών του ουγγρικού κοινοβουλίου. Το αποτέλεσμα αυτών των πρόσφατων εκλογών περιλαμβάνει και άλλα εντυπωσιακά στοιχεία, όπως την εδραίωση στη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης του εξτρεμιστικού δεξιού Jobbik, το οποίο έφτασε στο 20% των ψήφων, και την κατάρρευση των κεντροαριστερών σχημάτων που δεν κατάφεραν ούτε καν ως άθροισμα να ξεπεράσουν τις ψήφους του Jobbik. Όμως οι επαναλαμβανόμενες νίκες του Orban παραμένουν το κεντρικό ερωτηματικό για την υπόλοιπη Ευρώπη και, παράλληλα, η κεντρική ανησυχία για την υπόλοιπη Ευρώπη, δεδομένης της πολιτικής κατεύθυνσης που ο Orban έχει επιλέξει για τη χώρα του.
Ας εστιάσουμε πρώτα στο ερωτηματικό. Ποιο είναι το κλειδί της επιτυχίας του αντί- ευρωπαϊσμού του Orban σε μια χώρα-πρότυπο τόσο του οικονομικού, όσο και του πολιτικού εκδυτικισμού; Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται ακριβώς στην ίδια την ευρεία συναίνεση για το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο που εφαρμόστηκε κατά την πρώτη περίοδο εκδημοκρατισμού της χώρας τη δεκαετία του 1990. Η συναίνεση έθρεψε –όχι μόνο στην Ουγγαρία, αλλά και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης– τον ριζοσπαστισμό των μαζών, τον οποίο δεν μπορούσαν φυσικά να αντιμετωπίσουν τα μετριοπαθή κυβερνητικά κόμματα των Σοσιαλδημοκρατών και των Φιλελεύθερών. Σε εκείνη τη χρονική στιγμή, και με μόνο αντίπαλο ουσιαστικά το εξτρεμιστικό Jobbik, ο Orban στόχευσε στα συντηρητικά ανακλαστικά των Ούγγρων και ξεκίνησε –από «την καρδιά της Ευρώπης»– μια νέα σταυροφορία κατά των μεταναστών. Η αντί-μεταναστευτική ρητορική συνδέθηκε με την αντί-ευρωπαϊκή ρητορική όταν τελικά η Μέρκελ επέλεξε να ανοίξει τα ευρωπαϊκά σύνορα για τις εκατοντάδες χιλιάδες των προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, εξέλιξη που επέτρεψε στον Orban να δομήσει το επιχείρημά του: το φιλελεύθερο (και ευρωπαϊκό) πρότυπο ελέγχου της εκλεγμένης κυβέρνησης από άλλες θεσμικές δομές –είτε εθνικές, είτε υπερεθνικές– υποσκάπτει την ελεύθερη βούληση των λαών που εξέλεξαν την κυβέρνηση. Το αντί-μεταναστευτικό και αντί-ευρωπαϊκό περίβλημα του επιχειρήματος ευνόησαν σαφώς την αποδοχή του από την ουγγρική κοινή γνώμη που δεν αντέδρασε σε καμία από τις κινήσεις εξολόθρευσης των θεσμικών αντίβαρων της εξουσίας του Orban: των ΜΚΟ, της δικαιοσύνης, των δημοσιογράφων.
Η ανησυχία της Ευρώπης, η οποία εξυμνεί τον πολιτικό φιλελευθερισμό (ακόμα και αν ταυτοχρόνως διίστανται ως προς τα οφέλη του οικονομικού φιλελευθερισμού), για το προτεινόμενο μοντέλο Orban, το αποκαλούμενο μοντέλο της «μη φιλελεύθερης δημοκρατίας», είναι αυτονόητη. Η επιτυχημένη πορεία του Orban εκλαμβάνεται από μερίδα της κοινής γνώμης που επιζητά την καταδίκη των κομμάτων της κρίσης και της λιτότητας, ως μια εναλλακτική μακριά από τις μη αποδεκτές από την πλειονότητα ακρότητες και τα ιστορικά βάρη κομμάτων της εξτρεμιστικής δεξιάς. Όσο πιο μεγάλες οι εκλογικές επιτυχίες του Orban και όσο περισσότερες οι υποχωρήσεις της Ευρώπης απέναντί στις απαιτήσεις του –μιας Ευρώπης που δεν έχει τον τρόπο να επιβάλει ούτε καν τις αποφάσεις της για την αναλογική κατανομή των προσφύγων ανά χώρα, τόσο ελκυστικότερη φαντάζει τελικά η πρότασή του. Ο Orban σκαλίζει μια τρύπα «στην καρδιά της Ευρώπης».
